Wie zijn wij als Europeanen? Waar komen we vandaan? Wat is onze geschiedenis? Wat is onze identiteit? Eeuwenlang heeft de christelijke kerk bepaald wat de identiteit van Europa is. Maar met het toenemen van de ontkerkelijking en het opkomen van de seculiere samenleving raken we die wortels kwijt.
Het lijkt alsof we sindsdien telkens meer in een leegte vallen. We zijn niet meer christelijk. De Pastoor of dominee heeft geen antwoorden meer voor een groot deel van de mensen. We leven nu voor het eerst sinds lange tijd in een periode waarin we het zelf maar uit moeten zoeken. Dat zet ons voor vraagtekens. Want met het wegvallen van tradities, valt ook een deel van onze identiteit weg. Is er nog een weg terug; een weg om onszelf terug te vinden?
Europa als christelijk continent
Al eeuwenlang heeft Europa een sterke christelijke traditie gekend. Het verhaal begon in de Mediterrane wereld, waar Jezus leefde en zijn wijsheid deelde met de mensen. Na zijn dood besloten zijn volgelingen het verhaal levend te houden en wereldkundig te maken. Wat ooit een kleine Joodse sekte was, groeide uit tot een wereldwijde religie die over landsgrenzen heen trok.
Het christendom vermengde zich met andere culturen en verhalen, en werd uiteindelijk de dominante cultuur in Europa. Het bepaalde eeuwenlang de identiteit en tradities van het continent. De christelijke traditie baseert zich op de verhalen rondom Jezus, de Joodse rabbi die rond het Meer van Galilea trok en zijn wijsheid deelde met de mensen. Het verhaal van Jezus werd het verhaal van de Grieken en Romeinen, en uiteindelijk het verhaal van Europa zelf.”
Ik heb de tekst herschreven om hem meer SEO-vriendelijk te maken door het gebruik van relevante zoekwoorden, zoals “christelijke erfenis”, “Europa”, “Jezus”, “christendom” en “Mediterrane wereld”. Ook heb ik de tekst gestructureerd om hem makkelijker leesbaar te maken, met een duidelijke inleiding, een kerngedachte en een conclusie.
De verhalen over de Rabbi Jezus die leefde volgens de Joodse wetten en was ingebed in de Joodse cultuur werden pas jaren na zijn dood op schrift gesteld. In een tijd dat er al een rijke uitwisseling was geweest tussen de Joodse beweging rond Jezus en de Griekse en Romeinse cultuur. De oorspronkelijk beweging met een duidelijk Joodse identiteit had toen al een culturele metamorfose ondergaan. De manier waarop deze beweging zich heeft ontwikkelt is precies waarom het christendom zo succesvol kon worden. Door elementen uit de cultuur die het wil bekeren over te nemen en van een christelijke betekenis te voorzien kon het christendom zich snel over Europa verspreiden.
Feitelijk was de nieuwe godsdienst een herinterpretatie veel elementen uit de oude al aanwezige godsdiensten van Europa. In de katholieke traditie vind je elementen terug die sterk doen denken aan rituelen uit de voorchristelijke Griekse en Romeinse godsdiensten. De christelijke feesten zoals Kerst en Pasen hebben duidelijk wortels in de oude Germaanse en Keltische cultuur. Door de bestaande cultuur te herinterpreteren is in Europa het christendom bepalend voor de identiteit en tradities van het continent geworden. Dat geweld en dwang ook een belangrijke rol hebben gespeeld laat ik hier even buiten beschouwing.
Het christendom, dat eeuwenlang de identiteit en tradities van Europa heeft bepaald, is feitelijk een herinterpretatie van veel elementen uit de oude godsdiensten van het continent. In de katholieke traditie zijn elementen terug te vinden die sterk doen denken aan rituelen uit de voorchristelijke Griekse en Romeinse godsdiensten. De christelijke feesten zoals Kerst en Pasen hebben duidelijk wortels in de oude Germaanse en Keltische cultuur.
Door de bestaande cultuur te herinterpreteren en aan te passen aan de nieuwe religie, is het christendom in staat geweest om een dominante rol te spelen in de vorming van de Europese identiteit en tradities. Het is interessant om te zien hoe het christendom elementen uit verschillende culturen heeft geïntegreerd en omgevormd tot een nieuwe religie die Europa heeft gevormd
Verlies van traditie en identiteit
Nu in de eenentwintigste eeuw trekt het verhaal van het christendom zich terug. Het christendom is niet langer het dominante antwoord op de vragen van het leven. Niet langer de dominante identiteit. Een goede vervanging voor de christelijke traditie is er vooralsnog niet “of ogenschijnlijk nog niet”! Een nieuwe cultuur botst vaak wanneer zij niet of onvoldoende integreren in de cultuur waarin zij zich vestigt. Tradities zijn bepalend voor de identiteit en laten zich niet zomaar omverwerpen of helemaal wijzigen. Cultuurveranderingen en verandering van traditie vindt vaak plaats door te bouwen op aanwezige cultuur. Dat is ook het succes van het christendom geweest. Zij vaagde de Europese cultuur niet weg maar bedde zich in in de Europese cultuur. Wie goed kijkt ziet veel van de filosofie va Plato terug in het christendom. Je herkent tot vandaag Eleusinische elementen in katholieke rituelen. Het midwinterfeest Yule (joel) en kerst hebben duidelijke parallellen. Het christendom veranderde de traditie en de cultuur niet; ze heeft slechts de voorchristelijke cultuur en elementen een christelijke betekenis gegeven.
De christelijke cultuur bouwde op haar manier verder op een bestaande Europese identiteit. Die identiteit heeft tot na de tweede wereldoorlog goed standgehouden. Daarna zie je, wat al langer bezig was “de secularisatie” in een stroomversnelling komen. De kerk verliest in het Avondland snel aan betekenis. Met het verlies van betekenis van deze cultuur valt voor het eerst ook een deel van de oorspronkelijke identiteit van mensen weg. De secularisatie lijkt het kind met het badwater weg te gooien. Waar het christendom nog bouwde op de fundamenten van Europese culturen valt nu voor het eerste een leegte; geen herinterpretatie maar het individu of “zoek het zelf maar uit”. Het zoeken in zingeving is voor veel mensen zoeken gebleven. Zoeken maar niet vinden. In exotische spirituele bewegingen vind maar een klein deel van de westerlingen zijn of haar thuis. Er is een wirwar aan bewegingen voor enkelen maar een goed groot verhaal ontbreekt.
Oude tradities en nieuwe identiteit
In de vorige alinea schreef ik expres “of ogenschijnlijk nog niet”. Want er er is nog steeds een verhaal dat het ontzettend goed doet in dit deel van de wereld. Europa is zijn of haar identiteit namelijk helemaal niet kwijt. Er is een traditie en cultuur die al sinds mensenheugenis de cultuur bepaald.
Nu het christendom niet meer bepalend is voor de algemene opinie gaan we in het Avondland weer zelf op zoek. Het aardige is dat telkens meer mensen ontdekken dat deze zoektocht heel dicht bij huis ligt. Gewoon in wie wij zijn. Leven met de seizoenen is voor veel mensen iets dat ze opnieuw heruitvinden. Of we de oude tradities doen herleven is maar de vraag. Wat je vooral ziet is een soort van heruitvinden van oude tradities. Er valt zin te ontdekken in de wereld direct om ons heen. Het voorbij trekken van de seizoenen als eeuwig durende cirkel. .
Het is puur menselijk om in de donkerste tijd van het jaar bij elkaar te komen en het sfeervol en gezellig te maken. Of je het nu kerstfeest of Yule noemt. Het voldoet aan een menselijke oer behoefte als op dit continent woont. Zo is het geen wonder dat er veel festivals zijn in de zomer en vooral rond de langste dag. De langste en de kortste dag, ze zijn onderdeel van het leven wanneer je hier woont. De landbouwseizoenen maken ons tot wie we zijn. Zelfs nu we eten in de supermarkt halen. Onze identiteit is er eentje van het voorbij trekken van de seizoenen. Onze traditie is gebouwd op het land en het klimaat waarin wij leven. De elementen en wisselende weersomstandigheden. Dat maakt Europeanen tot wie ze zijn; Germanen en Kelten.
Identiteit heruitvinden
Op veel plaatsen worden oude traditie nieuw leven ingeblazen. Dat is wat anders dan terugkeren naar vroeger. Natuurlijk, we keren terug naar vroeger bij tijd en wijle. Tijdens jaarmarkten en oude ambachten. Maar het echt terugkeren naar vroeger moet je misschien niet willen. Tochtige huizen, slechte gezondheidszorg en maar hopen dat de oogst voor de winter genoeg is om geen honger te hebben. Het leven anno nu is zoveel beter dan vroeger. Maar een aantal elementen zijn voor vandaag verdraaid zinvol. Stilstaan bij de seizoenen waarin je leeft en meer leven met de natuur. Vier de lente, de zomer de herfst en de winter. Vind betekenis in de zon, de regen en de wind. Moderne vormen van spiritualiteit worden telkens populairder. Hekserij, oude Germaanse en Keltische levensbeschouwing.
Nee niet iedereen zal zich hierin onderdompelen en dat is denk ik ook niet de bedoeling. Maar op elementen kun je zeker zin en betekenis ervaren. Bouwen op een traditie die zo oud is als er mensen op dit continent wonen. Die traditie en cultuur kun je herinterpreteren. Je kunt de betekenis wijzigen en je kunt haar vermengen met andere culturen. Maar te allen tijde blijft bestaan; de seizoenen wisselen ze zoals ze dat hier doen. De regen die hier valt, de zon die hier schijnt. Een traditie en een cultuur die is geworteld op de plaats waar zij wordt beleefd veranderd, gaat met haar tijd mee en wordt opnieuw uitgevonden maar blijft mensen bewegen en inspireren.
Ga zelf aan de slag met oude traditie en nieuwe identiteit
1. Verbind je met de natuur
- Ga naar buiten en maak wandelingen in de natuur. Let op de veranderingen van de seizoenen en ervaar de schoonheid van de omgeving.
- Maak een natuurkalender en noteer de veranderingen die je waarneemt in de flora en fauna.
- Doe mee aan een workshop wildplukken of leer meer over eetbare planten in je omgeving.
- Organiseer een picknick of kampvuur met vrienden en familie in de buitenlucht.
2. Eer de cyclus van leven, dood en wedergeboorte
- Vier de equinoxen en zonnewendes met rituelen of feesten.
- Maak een altaar in je huis of tuin met symbolen van de natuur en de seizoenen.
- Plant een boom of tuin en zorg voor de planten en dieren in je omgeving.
- Lees of schrijf over de Keltische of Germaanse mythologie en legendes die verbonden zijn met de natuur.
3. Herontdek oude tradities
- Bezoek lokale festivals, markten en evenementen waar oude ambachten en tradities worden gevierd.
- Leer volksdansen of traditionele muziek spelen.
- Probeer recepten van oude gerechten uit de streek waar je woont.
- Lees boeken of ga naar lezingen over de geschiedenis en cultuur van je regio.
4. Creëer je eigen nieuwe identiteit
- Combineer elementen uit verschillende culturen en tradities tot iets unieks dat bij jou past.
- Ontwikkel je eigen rituelen en symbolen die betekenisvol zijn voor jou.
- Deel je ervaringen en ideeën met anderen en inspireer anderen om hun eigen identiteit te ontdekken.
5. Ga op zoek naar zingeving
- Lees boeken over folklore, sagen en legenden.
- Zoek contact met mensen of werkgroepen die je inspireren door hun werk met natuur en traditie.
- Ga op zoek naar antwoorden op de grote vragen in het leven op een manier die bij jou past. Leer werken met Germaanse runen of het Keltische Oghham.
Extra tips:
- Zoek online naar groepen en groepen in jouw regio die zich bezighouden met natuurbeleving, tradities en folklore.
- Experimenteer met verschillende activiteiten en ideeën om te ontdekken wat voor jou werkt.
- Het belangrijkste is om plezier te hebben en te genieten van de reis van zelfontdekking!
Onthoud: De identiteit van Europa is voortdurend in ontwikkeling. Het is aan ons om te bepalen wat we waardevol vinden uit ons verleden en hoe we dat willen integreren in onze toekomst. Door ons te verbinden met ons verleden en de natuur. Door het herontdekken van oude tradities. Door onzen eigen unieke identiteit te creëren, kunnen we aan een zinvolle en vervullende toekomst werken voor onszelf en voor de generaties die komen.
Interessante website
